Soạn bài Gió lạnh đầu mùa lớp 6 Kết nối tri thức

Trong bài viết dưới đây, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá và phân tích tác phẩm “Gió lạnh đầu mùa” của tác giả Thạch Lam. Bài viết sẽ giúp các em học sinh lớp 6 hiểu rõ hơn về nội dung, nhân vật cũng như ý nghĩa sâu sắc mà tác phẩm mang lại.

I. Khái quát chung về tác giả Thạch Lam và tác phẩm Gió lạnh đầu mùa

1. Tác giả Thạch Lam

Thạch Lam (1910 – 1942), tên thật là Nguyễn Tường Vinh, là một trong những cây bút tiêu biểu của văn học hiện đại Việt Nam. Ông sinh ra tại Hà Nội, nhưng lớn lên ở Hải Dương. Thạch Lam nổi bật với nhiều thể loại như tiểu thuyết, truyện ngắn, và bút ký, trong đó thể loại truyện ngắn đã mang lại cho ông nhiều thành công.

Nhà văn Thạch Lam
Truyện ngắn của Thạch Lam thường giàu cảm xúc, giản dị và đậm chất thơ. Nhân vật chính thường là những em bé, hình ảnh của cuộc sống nghèo khổ nhưng đầy tình thương yêu, trân trọng với thiên nhiên và con người. Các tác phẩm tiêu biểu của Thạch Lam như: Gió lạnh đầu mùa, Nắng trong vườn, Sợi tóc…

“Gió lạnh đầu mùa” được coi là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Thạch Lam, phản ánh nỗi lòng, nỗi đau khổ và tình thương yêu sâu sắc của con người.

2. Tác phẩm Gió lạnh đầu mùa

“Gió lạnh đầu mùa” được xuất bản năm 1937 trong tập truyện ngắn cùng tên. Tác phẩm mở ra bức tranh chân thực về cuộc sống của những con người nghèo khổ, thông qua những tình huống cảm động thể hiện tình yêu thương giữa con người với con người.

Các nhân vật chính trong câu chuyện Gió lạnh đầu mùa của tác giả Thạch Lam
Truyện trải dài từ những cơn gió lạnh đầu mùa cho đến những nỗi đau và niềm vui giản dị trong đời sống hàng ngày của những nhân vật như Sơn, Hiền và các bạn nhỏ khác. Tình cảm giữa họ, đặc biệt là việc chia sẻ tình thương trong hoàn cảnh khó khăn, chính là nội dung cốt lõi của tác phẩm.

II. Đọc hiểu văn bản Gió lạnh đầu mùa

1. Đặc điểm thể loại truyện ngắn qua văn bản

1.1. Người kể chuyện

Người kể chuyện trong văn bản “Gió lạnh đầu mùa” là ngôi thứ ba, từ cái nhìn bao quát tạo ra sự khách quan và nhấn mạnh vào tình huống và cảm xúc của các nhân vật.

1.2. Nhân vật

• Nhân vật trong truyện “Gió lạnh đầu mùa”: Sơn, Lan, Hiền, mẹ Sơn, mẹ Hiền, Vú Già, Xuân, và một số địa chỉ trẻ nghèo. Trong đó, Sơn và Lan là những nhân vật trung tâm.

• Nhân vật Sơn, Lan, mẹ Hiền đại diện cho tầng lớp trung lưu, gia cảnh khá giả. Hiền, mẹ Hiền là đại diện cho tầng lớp bần nông nghèo khó, khổ cực.

• Các nhân vật được xây dựng qua ngoại hình, hành động, cách ứng xử, ý nghĩ.

  • Sơn và Lan là những đứa trẻ có cuộc sống đầy đủ, không lo lắng sự lạnh lẽo hay giá rét, tính cách hồn nhiên vô tư và có trái tim nhân ái, biết quan tâm, chia sẻ với người khác.

  • Mẹ Sơn là người phụ nữ hiền hậu, bao dung, biết cảm thông cho người khác.

  • Hiền và mẹ Hiền là những người nghèo khó, gia cảnh khốn cực, thiếu ăn thiếu mặc nhưng luôn sống lương thiện, thiện lương.

1.3. Cốt truyện

• Truyện “Gió lạnh đầu mùa” tập trung vào cách ứng xử, hành động của áo của chị em Sơn với Hiền và vào một ngày đông lạnh lẽo.

  • Những cơn gió lạnh đầu mùa thổi đến khiến cháu bé run rẩy.

  • Chị em Lan, Sơn xúng xính trong những chiếc áo ấm áp trong khi những đứa trẻ nghèo xóm vẫn mặc những chiếc áo mỏng manh như ước. Riêng Hiền vẫn mặc chiếc áo rách tả tơi, đang co ro vì lạnh.

  • Khi nghe vú già nói mẹ sẽ cho Hiền áo mới, chị em Sơn đâm ra lo sợ, thế là đi tìm Hiền để đòi lại áo nhưng thật không ngờ, khi trở về họ đã thấy mẹ Hiền ở đấy trả lại áo mà mẹ Sơn không trách mắng.

  • Mẹ Hiền cũng cho mẹ Sơn mượn hai chiếc áo để đưa cho Hiền, dù bà sống trong cảnh nghèo khó nhưng rất có tình.

II. Đọc hiểu các nhân vật

2.1. Nhân vật Sơn

Phân tích hành động và tính cách của nhân vật Sơn trong truyện Gió lạnh đầu mùa

2.2. Nhân vật Lan

Phân tích hành động và tính cách của nhân vật Lan

2.3. Nhân vật hai người mẹ

• Mẹ Sơn:

  • Mẹ không trách mắng Sơn và Lan vì thấy con đã làm được một việc tốt, đồng cảm với lòng trắc ẩn, tính thương người của hai con.

  • Mẹ Sơn hiểu hoàn cảnh hai mẹ con Hiền và cho hai cháu mười tiền may áo.

• Mẹ Hiền: thấy con mặc áo mới, liền hỏi ai mua, để Hiền đến tận nhà để trả áo cho hai chị em Sơn → Nghèo nhưng tự trọng.

3. Các yếu tố miêu tả cảnh vật

• Các yếu tố miêu tả cho ta thấy sự tinh tế của tác giả.

• Các yếu tố miêu tả cảnh vật còn giúp ta hiểu rõ hơn về nhân vật, giúp người đọc cảm nhận được tình người ấm áp qua sự quan tâm chăm sóc của mẹ, sự chia sẻ động cảm một cách ngây thơ của hai chị em Sơn.

4. Thông điệp của văn bản Gió lạnh đầu mùa

Tác phẩm Gió lạnh đầu mùa đã khắc họa rõ bức tranh chân thực về cuộc sống của những gia đình xóm chợ với cái nghèo tiền kiếp chưa tan, với những đứa trẻ như tháng Cúc, tháng Xuân, con Tý, con Túc, con Hiền… cái áo tã tơi, tím tái thịt da trong cái lạnh cắm cằm đầu mùa. Tác phẩm cũng đã xây dựng nên một thế giới ấm áp với những con người trong sáng, hiền hòa, vô tư không vụ lợi, như mẹ con Sơn hại ấm tình người nơi ấy. Từ tình hướng truyện đến nhân vật, chi tiết… đều được Thạch Lam xây dựng bằng ngòi bút tinh tế, nhạy nhạy, vừa hiện thực vừa lãng mạn tự nhiên đã để lại trong tâm hồn người đọc những dư vị đậm đà về tình người và một sự cảm thương man mác với những phần đời nghèo khó.

Trả lời câu hỏi trong SGK Ngữ Văn 6 bài Gió lạnh đầu mùa

1. Câu chuyện được kể bằng lời của người kể chuyện ngồi thứ ba?

Câu chuyện “Gió lạnh đầu mùa” được kể bằng lời của người kể chuyện ngồi thứ ba.

2. Liệt kê một số chi tiết, hình ảnh miêu tả thái độ của cháu em Sơn với các bạn nhỏ.

• Cháu em Sơn thân thiện và gần gũi: Khi Sơn và chị Lan đến cuối chợ, dù các bạn nghèo khó, cháu em Sơn không tỏ ra kiêu căng hay khinh thường, mà vẫn thân mật chơi đùa cùng các bạn. Điều này thể hiện sự dễ gần trong tính cách của nhân vật Sơn.

• Quan sát và thấu hiểu sự thiếu thốn của các bạn: Sơn nhận ra bạn như Cúc, Xuân, Tý, Túc mặc những bộ quần áo màu nâu bạc, và khi có gió, các bạn run lên bởi lạnh. Điều này cho thấy sự quan tâm và tinh tế trong cách nhìn nhận của Sơn về bạn bè.

• Chia sẻ và sẵn lòng giúp đỡ: Khi nhìn thấy Hiền mặc áo rách, Sơn đã động lòng thương và quyết định đem áo bông của Duyền cho Hiền, thể hiện tấm lòng nhân ái và sẻ chia của nhân vật.

3. Chỉnh ra các câu văn miêu tả ý nghĩ của Sơn khi nghe mẹ và vú già trò chuyện về chiếc áo bông của em Duyền; khi Sơn nhớ ra cuộc sống nghèo khổ của mẹ con Hiền. Những suy nghĩ, cảm xúc ấy giúp em cảm nhận được gì về nhân vật này?

Các câu văn miêu tả ý nghĩ của Sơn khi nghe mẹ và vú già trò chuyện về chiếc áo của em Duyền:

• Khi mẹ nhắc đến chiếc áo của em Duyền: “Mẹ Sơn nhắc đến làm Sơn nhớ lại, cảm động và thương em quá.” → Câu văn này thể hiện rằng Sơn rất tình cảm, luôn nhớ và yêu thương bạn bè.

• Khi Sơn nhắc ra hoàn cảnh khốn cùng của mẹ con Hiền: “Sơn bày giãi mẹ Hiền rất nghèo, chỉ có thể mượn tiền để may áo cho con gái.” → Câu văn này cho thấy rằng Sơn nhạy cảm và biết thông cảm, hiểu được hoàn cảnh thực tế của người xung quanh.

Những suy nghĩ và cảm xúc này giúp ta nhận thấy rằng Sơn là một đứa trẻ giàu lòng nhân ái, biết yêu thương và sẻ chia với bạn bè, đặc biệt là những đứa trẻ khó khăn.

4. Khi cùng chị Lan mang chiếc áo bông cũ cho Hiền, Sơn cảm thấy như thế nào? Cảm xúc ấy giúp em hiểu gì về ý nghĩa của sự chia sẻ?

Khi cùng chị Lan mang chiếc áo bông cũ cho Hiền, Sơn cảm thấy “trong lòng tự nhiên thấy ấm áp vui vui.” Cảm xúc ấm áp và niềm vui của Sơn khi chia sẻ chiếc áo với Hiền cho thấy rằng việc giúp đỡ và san sẻ với người khác không chỉ mang lại hạnh phúc cho những người nhận mà còn mang lại sự thỏa mãn và ấm lòng cho những người cho đi.

Điều này nhắc nhở chúng ta rằng sự chia sẻ, dù là trong hoàn cảnh khó khăn, sẽ không chỉ tạo ra những giá trị vật chất mà còn làm tăng giá trị nhân văn, sự gắn kết giữa con người với nhau, khiến cuộc sống thêm ý nghĩa.

5. Hành động với vú già đi tìm Hiền để đòi lại chiếc áo bông cũ có làm em giảm bớt thiện cảm với nhân vật Sơn không? Vì sao?

Hành động với vú già đi tìm Hiền để đòi lại chiếc áo bông cũ không làm giảm bớt thiện cảm với nhân vật Sơn. Trái lại, hành động này còn cho thấy rõ nét sự trong sáng và vô tư của Sơn. Sơn ban đầu rất hào hứng khi chia sẻ áo mới, nhưng sau đó khi thấy vú già đi tìm Hiền để đòi lại áo thì tự nhiên Sơn lại lo lắng và bối rối, chính điều này, không làm mất đi cái thiện trong lòng người.

Sơn là một đứa trẻ thật thà, gần gũi, có lòng tốt. Hành động với vú tới tìm Hiền không làm giảm đi tình yêu thương mà còn giúp ông củng cố thêm tính cách và tâm hồn trong sáng của em.

6. Hãy nhận xét về cách ứng xử của mẹ Hiền và mẹ Sơn trong đoạn kết của truyện.

Trong đoạn kết của truyện, cách ứng xử của mẹ Hiền và mẹ Sơn đều thể hiện sự nhân ái, tinh tế và sự chăm sóc đồng cảm giữa những người nghèo.

• Mẹ Hiền: khi thấy Hiền mặc áo bông cũ và chính là hành động của chị em Sơn, mẹ Hiền không chỉ hiểu mà còn thông cảm, bà không trách móc hay dằn vặt con mà ngay lập tức giao áo cho Hiền. Qua đó, mẹ Hiền không chỉ là người mẹ có tấm lòng yêu thương con cái mà còn là một người phụ nữ rất nhạy cảm về tình người.

• Mẹ Sơn: khi biết hành động của con mình, không những không trách mắng mà còn rất đồng cảm, bà khuyến khích Sơn và Lan làm như thế. Mẹ Sơn đã làm cho chúng ta cảm nhận được trái tim nhân hậu của một người mẹ mà trong thực tế đang tìm mọi cách để lo cho con cái.

Cách ứng xử của hai mẹ trong đoạn kết không chỉ tôn vinh giá trị của lòng nhân ái còn khẳng định rằng tình người sẽ mạnh mẽ hơn, những điều bé nhỏ nhưng quý giá chính là tình thương giữa con người trong cuộc sống khó khăn.

7. Hãy đọc lại một số đoạn văn tác giả miêu tả những đổi thay của đất trời khi mùa đông đến. Em có thích những đoạn văn này không? Vì sao?

Những đoạn văn miêu tả sự thay đổi của đất trời khi mùa đông đến trong truyện “Gió lạnh đầu mùa” rất sống động và tinh tế. Tác giả Thạch Lam khéo léo sử dụng ngôn từ để vẽ lên bức tranh thiên nhiên chuyển giao từ một ngày nắng ấm sang một ngày đông lạnh giá.

Em rất thích những đoạn văn này vì chúng không chỉ miêu tả thời tiết mà còn truyền tải cảm giác lạnh lẽo, buốt giá của mùa đông, kết hợp với tâm trạng của nhân vật. Các hình ảnh gần gũi, sinh động khiến người đọc cảm thấy như mình đang sống trong không khí mùa đông giá rét của xóm chợ. Điều này vừa tạo không khí cho câu chuyện vừa giúp người đọc cảm nhận sâu sắc hơn về những khó khăn mà các nhân vật gặp phải, từ đó càng yêu mến hơn tình huống mà họ trải qua.

Qua bài soạn Gió lạnh đầu mùa lớp 6 Kết nối tri thức trên, hy vọng các em học sinh sẽ nắm vững những giá trị nhân văn của tác phẩm, từ đó áp dụng vào cuộc sống hàng ngày của mình. Thấu hiểu và cảm thông với những người xung quanh sẽ giúp cho tình yêu thương được lan tỏa hơn trong từng khoảnh khắc của cuộc sống.

Hãy tham khảo thêm các tài liệu khác trên loigiaihay.edu.vn để nâng cao kiến thức và phát triển bản thân nhé!